TUTAR İÇ DIŞ TİCARET VE SANAYİ A.Ş.

       Bölgemiz tarım sektöründeki önemli gelişmelerden biri olan, bölge ekonomisini önemli katkılar sağlayacağına düşündüğümüz modern meyvecilik ve onun bir kolu olan tam bodur elma yetiştiriciliğini anlatmaya çalışacağız.

Neden meyvecilik?

       Bölgemizde daha çok buğday, arpa, şeker pancarı, ayçiçeği, fasulye gibi tarla bitkileri ziraatı yapılmaktadır. Klasik anlayışla yapılan bu zirai ürün yetiştiriciliği, gerek girdilerin artması sonucu üretim maliyetlerinin yükselmesi gerekse bu ürünlerin son yıllarda aldığı düşük fiyat nedeniyle üreticilerimizin yüzünü güldürmemektedir. Bu noktadaki arayışlar sonucu tarla bitkileri üretimine oranla çok daha karlı olan meyve yetiştiriciliği üreticilerimizi bu durumdan kurtaracak ciddi bir alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır.

       Meyvecilik, gerek bölgede yetiştirilen ürün deseninin değiştirilmesinde; gerekse ekonomik olarak düşünüldüğünde daha karlı alternatif bir ürün olarak bölgede yerini alacaktır. Yapılan araştırmalara göre; tam bodur anaçlar kullanılarak meyve üretimi ile birim alandan elde edilen gelir, buğday üretiminden elde edilen gelire göre yaklaşık olarak 60-80 kat daha fazladır. Bölgemiz üreticisinin oldukça rağbet ettiği fakat konulan kotalar nedeniyle istediği kadar ziraatını yapamadığı şeker pancarına oranla ise 15-20 kat daha yüksektir. Bu veriler ışığı altında modern meyvecilik, bölgemiz üreticileri için yeni bir kazanç kapısı olarak gözükmektedir.

Neden bodur elma yetiştiriciliği?

       Meyvecilikte de son yıllarda ekonomik şartlar ve değişen pazar talepleri modern meyveciliğin yapılmasını gerektirmektedir. Modern meyvecilikte birim alandan daha yüksek miktarda ürün ve daha kaliteli meyveler elde edilmektedir. Elma yetiştiriciliğinde ülkemizde dekara 1335 kg. ürün alınırken gelişmiş ülkelerde 6000-8000 kg. ürün alınmaktadır. Bu farkın sebebi ise bu ülkelerin modern elma yetiştiriciliğine yönelmiş olmalarınıdır. Dünya elma üretiminde Türkiye; Çin, ABD ve Fransa’dan sonra 4’ncü sırayı almaktadır. 1998 yılı verilerine göre yıllık üretim 2.450.000. ton’dur. Ancak yeterli ihracat başarısı sağlanamamaktadır. Başarılı bir ihracat için kaliteli ve Avrupa standartlarında üretim yapmak gerekmektedir. Modern elma yetiştiriciliğinde ekonomik kazancı arttırmak için sulama, gübreleme, hasat, budama, hastalık ve zararlılarla mücadele gibi bakım işlerini daha ucuza yapılması gerekmektedir. Ülkemizde de son yıllarda bu amaçla klasik bahçeler yerine bodur elma yetiştiriciliği yaygınlaşmaktadır. Tam bodur elma yetiştiriciliği 1870’li yıllarda bodur klon anaçlarının bulunmasıyla başlamıştır. Özellikle Amerika ve Avrupa ülkelerinde 1950’li ve 1960’lı yıllardan sonra hızla yaygınlaşmış ve bahçelerin büyük çoğunluğu bodur anaçlar üzerine aşılı çeşitlerle kurulmuştur. Türkiye’de ise bu tür bahçeler yeni yeni kurulmaya başlamıştır.

Bodur elma yetiştiriciliğinin avantajları:

-Birim alanda daha çok ağaç kullanılarak daha çok ürün alınır.

-Meyve ağaçları erken yaşta meyve vermeye başladığından yatırım masraflarının karşılanması daha kısa sürede olur. (Bodur elma bahçesi dikim yılından itibaren ürün vermeye başlarken klasik anaçlarla kurulu bahçe 6-8’inci yıldan sonra ürün vermeye başlar )

-Budama ,gübreleme, sulama, seyreltme ve hasat gibi işler daha kolay ve ekonomik olarak yapılabilir.İşçilik masrafları ve diğer masraflar daha azdır.

-Hastalık ve zararlılarla mücadele daha etkin bir biçimde ve daha ekonomik olarak yapılır.

-Üretilen elmanın kalitesi ve standardı yüksektir ( Meyve iriliği ve renk yönünden daha kaliteli ve kolay pazarlanabilen meyveler elde edilir )

       Düşük ürün maliyeti, yüksek verimliliği ve kültürel işlem süresinin kısalığı nedeniyle tam bodur elma bahçeleri, birim maliyetini düşürmektedir. Her ne kadar bu sistemde tesis maliyeti yüksekse de kısa sürede ürün elde edildiğinden, kalite yüksek olduğundan gerçekte maliyet düşmektedir. Öte yandan klasik bahçe kurulmasındaki maliyet düşük olmasına rağmen tam meyveye yatma geç olduğundan ve kültürel işlemlerin maliyeti yüksek olduğundan klasik bahçe kurulması ekonomik değildir. Tam bodur elma yetiştiriciliğinde ilk kuruluş masrafları yüksek olmasına rağmen yapılan masrafların geri dönüşü oldukça kısa sürede olmaktadır.Kurulan bir bahçenin ömrü 15-20 yıldır. Bu bakımdan yetiştiriciler bahçe kurarken ciddi hatalar yapmamalıdır.Tahıl yetiştiriciliği veya sebzecilikte yapılan hatalar bir yıl sonra telafi edilebilir. Ancak elma ağacının ticari ömrü uzun olduğu için bahçe kurulurken çok iyi planlama yapılmalı ve hataya meydan vermemelidir.

       Tam bodur elma yetiştiriciliğinde; damla-sulama sisteminin kurulması zorunludur, bodur ağaçların kök sistemi iyi gelişmediğinden herek ve telle ağaçlar desteklenmelidir, güneş yanıklığına ve dolu zararına karşı file sisteminin kurulması ve en önemlisi kaliteli fidanlarının kullanılmasıyla Modern Kapama Bahçeleri tesis edilmektedir. Ülkemizde bu tip modern bahçeler kuruldukça üretim maliyetleri de kendiliğinden düşecektir. Kısa sürede ürün alınması nedeni ile klasik yetiştiriciliğe oranla 2-4 kat yüksek verim ve gelir elde edilmesi bunun yanında sulama, gübreleme, budama gibi bakım işlerinin maliyetinin çok düşmesi kaliteli ve pazar değeri yüksek ürün elde edilmesi gibi özellikleri, üreticileri Modern Kapama Bahçe kurmaya yöneltmektedir. Bölgemizde de çok karlı bir üretim kolu olan tam bodur elma yetiştiriciliğini yaygınlaştırmak gerekmektedir. Ayrıca modern soğuk hava depolarının yapılması, sınıflandırma, paketleme ve ambalajlama tesislerinin kurulması ile bölgemizde yeni bir sanayi sektörü haline gelecektir.

      Bu noktada Tutar Meyveciliğin amacı; klasik anlayışla yapılan zirai üretime alternatif olarak kurulan tam bodur elma bahçesiyle bölge insanına bu konuda örnek olarak yeni iş imkanlarının sağlanmasında öncülük yapmaktır.

      Tutar Meyveciliğe ait tesis kasabamızın “Atkafa” mevkiinde 200 dekar alan üzerine kurulmuştur. 40.000 adet tam bodur meyve ağacı mevcuttur. Tesisimizde 2002 yılı Mayıs ayında 17.000 fidan dikimine başlanmış ve dikildiği yılın sonbahar hasat döneminde 3.000 kg., 2003 yılında ise 42.000 kg. , 2004 yılında 85.000 kg., 2005 yılında ise 155.00 kg ürün alınmıştır.Bahçemizin tam verime ulaşmasıyla 800.000 kg.ürün beklenmektedir.(Dikimin 5 inci yılında ağaç başı verim 20-25 kg.dır.)

      Tesisimizin kuruluşunda yurt dışından ithal edilen, ekstra dallı tabir edilen 2 yaşında kaliteli fidanlar kullanılmıştır. Bu fidanların ilk bakışta maliyeti biraz fazla gibi görünse de daha çabuk verime dönüştüğünden uzun vadede daha ekonomik olduğu ortaya çıkmaktadır. 3,5 x 0.9 m dikim sıklığında tesis edilen bahçemizde fidan başına maliyet yaklaşık 16-17 € (EURO) civarıdır. (Buna bahçe etrafının tel çitle çevrilmesi, fidan fiyatı, fidan çukurlarının açılması , dikim işçiliği, direk ve tel sistemi, damla-sulama sistemi ve bahçe üstünün file-ağ ile kapatılması dahildir.)

     Şirketimiz tam bodur elma tesisi kurulmasının her aşamasında bölgemiz üreticilerine proje-teknik danışmanlık hizmeti vermektedir.

     Bahçemizde üretimini yaptığımız çeşitler Breaburn, Jonagold, Grany Smith, Mondial Gala, Topred, Red Chief, ve Golden’dir. Tozlayıcı çeşit olarak Golden Reinders kullanılmıştır. Bu çeşitler seçilirken bölgemizin iklim ve toprak koşullarına uygunluk, pazar değerinin yüksek olması, verimlilik, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılık gibi kıstaslar göz önüne alınmıştır.

ÜRETİMDEKİ ELMA ÇEŞİTLERİ

GALA GURUBU (MONDİAL GALA, ROYAL GALA, RUBY GALA)

Orjini: Golden Delicious ve Kidds Orange Red’in melezlemesiyle Greytown Yeni Zellanda’da 1960 yılında elde edilmiş bir çeşittir(1). 1972 yılında Amerika’ya götürülmüştür. Galanın son yıllardaki başarısı Amerikalı yetiştiricileri bu çeşide doğru yöneltmiştir (2).

Ağaç Özellikleri: Kuvvetli büyüyen dalları açıldığında, yarı yayılarak büyüyen bir çeşittir. Bodur anaçlar üzerinde kullanıldığında kuvvetli büyümesi kontrol edilebilmektedir. Özellikle bodur anaçlar kullanıldığında doğru yapılan terbiye ve budama ile yüksek ve sürekli miktarda ürün alınabilmektedir (1). Seyreltme ile ideal, nitelikli ve pazar değeri yüksek meyveler elde edilir. Kalite ve rengi korumak için 2-3 defada toplanmalıdır (3). Mondial Gala, Galaxy Gala, Royal Gala, Rubby Gala gibi çeşitleri vardır (1).

Meyve Özellikleri: Meyve eti sarımsı, sulu ve serttir, nispeten çok hoş bir tadı ve aroması vardır (2). Kabuk rengi sarı zemin üzerine kırmızıdır (1). Meyveleri; ortalama 74 mm eninde, 72 mm boyunda ve 160 gr ağırlığındadır (7) . Meyve kalitesi ile uluslararası ekspertler bu çeşidi dünyada en iyiler sıralamasında 2 nci sıraya koymaktadırlar (2).

Tozlanma Durumu: Diploid bir çeşittir. Kendine verimli olup iyi bir tozlayıcıdır. Ayrıca İdared, Breaburn, Elstar, Fuji ve Granny Smith tarafından tozlanır (1).

Hasat zamanı: Hasat Ağustos ayı 20’si (3) ve Eylül ayı başıdır (2).

Anaçları: M9, M26, M7, MM106’dır. Bu anaçlar üzerinde başarı ile yetiştirilebilmektedir (1).

JONAGOLD (JONAGOLD RUBENSTAR)

Orjini: Jonathan ve Golden Delicious melezlenmesi ile Cornell Üniversitesi Geneva (ABD) 1943 yılında elde edilmiş bir çeşittir (1).

Ağaç Özellikleri: Ağaç özelliği olarak çok iridir. Bodur anaçlar üzerinde biraz daha küçük habitus yapar. Kuvvetli fakat dalları açıldığında yarı yayılarak büyür. Bodur anaçlar üzerinde kuvvetli büyümesi kontrol edilebilir. Meyveleri konik ile yuvarlak arası olup erken yaşlarda verime başlar. Fazla seyretme ile çok iri meyveler elde edilir. Meyvelerin depo ömrü uzun olup; normal depolarda 2-3 ay, kontrollü atmosferli depolarda 6-9 ay depolanabilmektedir (1).

Meyve Özellikleri: Meyvesi sulu, tatlı Golden Delicious’dan biraz asitlidir (1). Başka bir ifade ile meyve eti sıkı, sulu ve mayhoşumsu tatlıdır. Sarı zemin rengi üzerine turuncu-kırmızı bir üst rengi vardır. Yeni mutantları içerisinde tamamen kırmızı olanları vardır (2). ( Jonagold, Rubenstar) Kabuk rengi güneşi bol olan yerlerde daha kırmızı olur (1). Jonagold çok kullanım alanı olan bir çeşittir. Önceleri Avrupa’da gözde olan bir çeşitken daha sonra Amerika’da da meşhur olmuş bir çeşittir. Uluslararası ekspertler bu çeşidi dünyanın en iyisi sıralamasında 1 nci sıraya yerleştirmişlerdir (2).

Tozlanma Durumu: Tozlayıcıları Delcorf, Fuji, Gala, Discovery, Red Delicious, Granny Smith’dir (1).

Hasat Zamanı: Orta mevsim çeşitlerdendir. Hasat olumu 15-20 Eylül tarihleri arasındadır.Çiçeklenmeden itibaren 140-160 günlük süre içerisinde meyveler hasat olgunluğuna ulaşır (1). Anaçları: M9, M26, M7, MM106’dır (1).

BREABURN

Orjini: Yeni Zellanda’da şans çöğürü olarak tesadüfen 1952 yılında elde edilmiştir (1).

Ağaç Özellikleri: Ağaç özelliği olarak Red Chief’den biraz kuvvetli fakat zayıf gelişen, Spur tip büyüyen bir çeşittir. Erken çiçek açan, erken meyveye yatan ve bol meyve veren bir çeşittir (1). Doğru yapılacak seyretme ile daha kaliteli ürün alınır. Meyveleri uzun süre depolanabilmektedir, depolama ömrü iyi hatta mükemmeldir (2). Genç ağaçlar hasat öncesi meyve dökümlerine hassastır, genç yaşlarda görülen bu problem ileri yaşlarda ortadan kalkar. Ateş yanıklığına hassas bir çeşittir (3).

Meyve Özellikleri: Meyve kabuk rengi sarımsı-yeşil zemin üzerine turuncu-kırmızıdır Meyve et rengi beyazımsı sarıdır, meyvesi sert ve suludur, kendine has tatlı-ekşi bir tadı vardır, aroması mükemmeldir, gevrek güzel bir tadı vardır (2,3). Meyveleri orta büyüklükte olup konik şeklindedir (1). Ortalama meyve eni 78 mm, boyu 68 mm, ortalama ağırlığı 203 gr.dır (7). Bazı insanlar Breaburn’ün tattıkları en güzel elma olduğunu söylemektedir. Uluslar arası ekspertler bu çeşidi dünyadaki en iyiler sıralamasında 9 ncu sıraya koymaktadırlar (2). Hasat Zamanı: Ekim ayı sonudur (1). Tozlanma Durumu: Kendine verimlidir (1).Ayrıca Fuji tarafından tozlanır. Anaçları: M9, BUD9, EMLA26, M7 ve MM106’dır (1). RED CHIEF Orjini: Starking Delicious mutantıdır (1) . Ağaç Özellikleri: Red Chief zayıf gelişen spur bir çeşittir. Dalları dik olarak büyür (1). Dallar üzerinde meyve gözleri bol miktarda olduğunda ve erken yaşlarda bol meyve verdiğinden sürgün gelişimi az olur. Bu sebeple terbiye ve budaması kuvvetli yetişen çeşitlerle farklılıklar gösterir. Dalları 45-60 derecelik açı ile büyütülmelidir. Fazla seyreltme ile çok iri meyve elde edilebilir. Meyve Özellikleri: Meyveleri kırmızı renklidir, oldukça iri olup; sulu lezzetli ve aromalıdır. Meyve et rengi sarımsı-beyazdır (1). Ortalama meyve eni 82 mm, meyve boyu 73 mm ve meyve ağırlığı 235 gr.dır (7). Ayrıca Mercier (basık) ve Campbell (Uzun) tipleri vardır (1). Tozlanma Durumu: Tozlayıcısı Golden Delicious’dur (1). Hasat Zamanı: Eylül ayı sonudur (1). Anaçları: M7, MM106, MM111 ve M4’dür (1).

GOLDEN DELICIOUS REINDERS

Orjini: Golden Delicious’un bir mutandıdır.

Ağaç Özellikleri: Golden Delicious’a benzer (1). Ağacı dik, yarı dik ve orta kuvvette gelişir, çok verimli bir çeşittir. Her yıl düzenli ve bol ürün verir. Dikkatli meyve seyreltmesi yapılırsa daha kaliteli ürün elde edilir (3). Depolama süresini uzatmak amacıyla meyveleri daha düşük bir sıcaklıkta depolanır. Pas hastalığına Golden Delicious’tan daha dayanıklıdır (1).

Meyve Özellikleri: Golden Delicious’a benzer ancak meyve yüzeyi daha pürüzsüzdür (1) . Meyvesi iri, silindirik konik şekilli, altın sarısı renkte ve çok kalitelidir. Meyve et rengi beyazımsı-sarıdır.

Tozlanma Durumu: Tozlayıcıları Red Delicious, Rubinette, Granny Smith, Elstar, Fuji ve İdared’dir . (1)

Hasat Zamanı: Hasadı, Eylül ayı sonu ve Ekim ayı başıdır(1) .

Anaçları: M9, M26, M7 ve MM106’dır (1).

TOPRED

Orjini: Topred, 1950’li yıllarda Red Delicious’un bir mutandı olan Shotwell Delicious’un mutandı olarak keşfedilmiştir (6).

Ağaç Özellikleri: Standart bir tiptir ve iridir (3). Ağacı kuvvetli, dik ve yarı dik olarak gelişir. Kuvvetli büyümesi, bodur anaçlar kullanıldığında ve uygun yapılan terbiye ve budama ile kontrol edilebilir. Topred oldukça yüksek verimli bir çeşit olarak bilinmektedir. Genç ağaçların ilk yıllarında daha az verim söz konusu iken, bu gençlik özelliği ileri yaşlarda kaybolmaktadır.

Meyve Özellikleri: Oldukça iri meyvelidir. Meyve kabuk rengi kırmızı zemin üzerine sıvama canlı kırmızı olup; güzel görünümlü ve parlaktır (3). Meyveleri Starking’ten daha parlak ve canlı kırmızıdır. Meyve et rengi krem-beyazdır. Meyveleri gevrek tatlı, sulu ve lezzetlidir(6).

Tozlanma Durumu: Golden Delicious ve Hi-Early dir.

Hasat Zamanı: Eylül ayının son haftasıdır.

Anaçları: M9, M26, M7 ve MM106’dır.